Ziya Gokalpin Qizilalma ulkusu ile bagli yazdigi menzum hekayesinin mahiyyeti.
Ziya Gökalp’in Kızılelma adlı
manzum hikâyesi 1913 yılında Türk Yurdu dergisinde
yayınlanmıstır. Ziya Gökalp eserini eski mesneviler
seklinde ve ideolojik yönü ağır basan bir tarzda kaleme
almıstır. Kızılelma siiri ideolojik içeriğine rağmen konuyu
ele alısıyla, fikirleri bir ask masalı içinde eritmesiyle ve
olusturduğu siir atmosferiyle bir sanat eseri özelliği
gösterir. Bu manzum hikâyenin konusu kısaca söyledir:
Ay Hanım Bakülü zengin bir ailenin kızıdır. Paris’te
eğitim gören Ay Hanımın tek bir ideali vardır ve eğitimini
de bu yüzden sürdürür. Iyi bir eğitim alarak Turan’da
okullar açmak niyetindedir. Eğitimini bitirir ve Bakü’ye
döner. Bakü’de, Paris’te öğrendiği modern bilgilerin
yanında Doğu’yu da tanımak ister. Ülkesinin en büyük
âlimi Sadettin Molla’dan ders almaya baslar. Burada
Istanbullu ressam Turgut’a âsık olur. Turgut “Bu yol
Kızılelma’ya gider.” diye bir tabela görmüstür ve Sadettin
Molla’dan Kızılelma hakkında bilgi almak istemektedir. Sadettin Molla bu iki gence Kızılelma’nın nasıl bir yer
olduğunu anlatır. Kızılelma’nın Türklerin tarih boyunca
ulasmak istedikleri yer, ideal olduğunu söyler.
Dinlediklerinin etkisi altında kalan Ay Hanım, idealist biri
olduğu için askını ikinci plana atar ve bu ideali
gerçeklestirmenin yollarını arar. Bu idealin
gerçeklesmesinin tek sartı ona inanan ve uygulayan bir
gençlik yetistirmektir. Ay Hanım, bu düsünceyle hürriyet
olmadığı için Bakü, Kazan veya Đstanbul’da
kurulamayacak olan okulunu Lozan yakınlarında açar.
Burası bir “Türk Beldesi”dir ve adını da Kızılelma koyar.
Kızılelma bir ilim sehridir ve bu girisimi duyan Türk
gençleri buraya akın eder. Burada aldıkları fen, ziraat,
ticaret ve sanat eğitimiyle bu gençler Türk dünyasını
canlandıracaktır. Bir bakıma onlar Türklük dünyasını
yeniden yaratacak “yeni Adem ve yeni Havvalar”
olacaklardır. Ay Hanım, Turgut’u unutmak için buranın
isleri üzerine yoğunlasır. Turgut ise hâlâ Kızılelma’yı
aramaktadır. Bir gün Lozan’da kurulan Kızılelma’nın
ilânını görür, buraya gelir ve resim hocası olmak için
basvurur. Ay Hanım Turgut’a görünmez çünkü askının
alevlenmesinden korkmaktadır. Turgutla, Ay Hanımın
yardımcısı Tomris Hanım ilgilenir. Turgut, Tomris’i daha
önceden hayal meyal gördüğü Ay Hanım sanarak âsık
olur. Ancak Tomris Ertuğrul adlı bir gence âsıktır.
Onların evleneceklerini duyan Turgut, intihara karar
verir. Son anda Ay Hanım ortaya çıkarak durumu anlatır,
sevgilisini ölümden kurtarır ve evlenirler.
Ay Hanım, sosyal yönü, kültürlü olması, kendini
adadığı bir idealinin bulunması ve sevdiğini koruyan ve
kurtaran yönleriyle ideal bir kadın tipidir. Turgut ise
sairliğinden gelme bir özellik olarak romantik bir kisilik
sergiler. Sadettin Molla da idealist, bilgili, veli bir kisilik
olarak çizilmistir. Mehmet Kaplan, Sadettin Molla için su
tespitleri yapar. “Sadettin Molla, cezbesi ile Türk - Đslâm
tarihinde çok önemli bir yer tutan velilere yaklasır. Fakat
o kendisini sadece Allah’a adayan eski tip veli değil,
Gökalp gibi toplumun kaderi ile çok yakından ilgili bir
fikir adamıdır. Gökalp’in deyimiyle o, bir -içtimaî
mutasavvıf- (sosyal mistik) tir.”3 1912 yılında yayınladığı Altın Destan siirinde Türk
milletinin içinde bulunduğu kötü durumu gözler önüne
seren Gökalp, ondan bir yıl sonra yazdığı Kızılelma’da ise
Türk milletine kurtulus yolu olarak Kızılelma ideali
altında birlesmeyi göstermistir. Fakat Türk milletini
kurtaracak, yükseltecek bu Kızılelma nedir? Kızılelma
neresidir? Sadettin Molla,
Kızılelma yok mu? Süphesiz vardır;
Fakat onun semti baska diyardır…
Zemini mefkûre, seması hayâl
Bir gün gerçek, fakat simdilik masal..
diyerek, Kızılelma’nın bir hayal olduğu, sadece
düsüncede mevcut olduğunu, hayalden hakikate
geçmenin imkânsız olmadığını anlatır. Ay Hanım iste bu
masalı gerçeklestirmek ister. Kızılelma’nın hayalden
hakikat durumuna geçmesi için eğitime önem vererek
Türk kimliğine sahip çıkan bir gençlik yetistirmek
gerekmektedir.
Türklük, tarih boyunca kendisine yabancılasarak
millî benliğini yitirmistir. Ay Hanımın kurduğu okul ile
yeni bir nesil yetisecek ve bu benlik tekrar kazanılacaktır.
“Kızılelma’da ideolojik bakımdan dikkati çeken iki nokta
vardır. Bunlardan birincisi Sadettin Molla’nı Turgut’a
açıkladığı ana fikirdir. Türk ırkı, Kızılelma diye yüzyıllar
boyunca ülkeden ülkeye kosmus, fakat aradığını
bulamamıs, tam tersine, kendisini baskaları için yok
etmis, kendi benliğine yabancılasmıstır. Bunun sebebi,
Türklüğün özelliğini kendi içinde değil, dısarıda
aramasıdır. … ikinci önemli nokta ise, Ay Hanım’ın
Sadettin Molla’nın fikrine dayanarak, Đsviçre’de Lozan
civarında kurduğu Türklük Beldesi, Đlim Sitesi veya Kızıl
Elma’dır.”4 Gökalp, Türklerin Kızılelma ideali altında
birlesip ortak dil, ortak duygu kısaca ortak hayata sahip
olmalarını ister. Ziya Gökalp, Türklere Kızılelma’yı
ulasılacak olan bir ideal olarak gösterir ve Türk birliğinin
sağlanması, nihaî hedefidir. Maksadı gitmektir birliğe doğru,
Millî düsünceye dirliğe doğru.
Bilir bir gün millî irfan doğacak,
Yeni Orhun, yeni Turfan doğacak.
Đçtamî bir yurt, kavmî bir tarih
Edecek Türklüğü taklitten tenzih.
mısralarıyla Kızılelma’nın amacını belirtir.
Kızılelma motifi bu siirde çöken bir devletin ve
milletin yerine, bütün Türklerin bir araya gelerek
kuracakları Turan devleti olarak ele alınmıstır.
|
